Umowy transformacyjne – nowy raport Platformy Otwartej Nauki

Umowy transformacyjne to jeden z mechanizmów umożliwiających zmianę obecnego modelu funkcjonowania czasopism naukowych. Polega on na stopniowym zastępowaniu opłat za dostęp do treści czasopism opłatami za publikacje w otwartym dostępie. Celem jest przejście do modelu otwartego dostępu, gwarantującego bezpłatny i natychmiastowy dostęp do pełnych treści recenzowanych publikacji, bez barier technicznych i prawnych, najlepiej z  wykorzystaniem wolnych licencji.

W ramach prac Platformy Otwartej Nauki zespół autorów pod redakcją Jakuba Szprota i Natalii Gruenpeter  z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego opracował raport na temat umów transformacyjnych „Transformative Agreements: Overview, Case Studies, and Legal Analysis”.

Obecnie coraz więcej konsorcjów zrzeszających biblioteki uniwersyteckie, instytuty badawcze i inne jednostki naukowe negocjuje z wydawcami czasopism naukowych warunki umów, dążąc do zmiany modelu subskrypcyjnego na modele uwzględniające publikacje w otwartym dostępie (np. „read and publish”). Aktywne w tym obszarze inicjatywy, m.in. OA2020, Plan S czy ESAC (Efficiency and Standards for Article Charges), zmierzają do wypracowania bardziej przejrzystych i jawnych zasad wydatkowania środków publicznych i rozliczania się z  komercyjnymi wydawcami, a także do  ujednolicenia strategii negocjacyjnych w  skali globalnej.

W raporcie „Transformative Agreements: Overview, Case Studies, and Legal Analysis” zaprezentowana została aktualna sytuacja w zakresie umów transformacyjnych, w szczególności rozwiązania wypracowane podczas negocjacji w wybranych krajach oraz prawne aspekty umów. W rozdziale pierwszym omówione zostały zapisy dotyczące umów transformacyjnych w Planie S, w rozdziale drugim – umowy i negocjacje w  wybranych krajach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych. Rozdział trzeci stanowi prawną analizę wybranych umów transformacyjnych udostępnianych w rejestrze ESAC Transformative Agreement Registry. Rozdział czwarty zawiera studia przypadków, czyli pogłębione analizy sytuacji w Niemczech, Szwecji i  Norwegii opracowane przez autorów i autorki z  wymienionych krajów. W rozdziale piątym zawarte zostały rekomendacje, które dotyczą zarówno kwestii prawnych, jak i negocjacji umów z wydawcami czasopism naukowych.

Raport dostępy jest na licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY).

źródło: Platforma Otwartej Nauki