Aktualności

Trwająca obecnie pandemia, jak niewiele wydarzeń do tej pory, bardzo wyraźnie wskazuje, jak ważnej jest dzielenie się wiedzą. Od początku jej wybuchu międzynarodowa społeczność badaczy wykorzystuje internet do prezentacji wyników badań, które pozwalają lepiej poznać nowego koronawirusa i wywołana nim chorobą COVID-19.

Wśród takich inicjatyw są m.in.  The Human Coronaviruses Data Initiative,  COVID-19 Open Source Dashboard, Wikiproject COVID-19 oraz COVID Tracking Project, LENS.org – COVID-19 Datasets czy covidtracking.

Polska Platforma Medyczna (PPM) to projekt mający na celu prezentację i promocję osiągnięć naukowych i potencjału badawczego naukowców PUM w zakresie medycyny, farmacji, stomatologii, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa i higieny pracy, ergonomii i ochrony zdrowia. Zapewnia otwarty dostęp do pełnych tekstów publikacji, rozpraw doktorskich, danych badawczych i innych dokumentów w repozytorium. Wszystkie pełne teksty są zgodne ze standardami WCAG.

Projekt realizowany jest w siedmiu uniwersytetach medycznych (Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu – lider projektu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Gdański Uniwersytet Medyczny, Śląski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny) oraz w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera w Łodzi.

Platformy instytucjonalne dostępne są pod adresami: https://ppm.umed.wroc.pl/; https://ppm.umb.edu.pl; https://ppm.gumed.edu.pl/; https://ppm.sum.edu.pl/; https://ppm.umlub.pl/; https://ppm.pum.edu.pl/; https://ppm.wum.edu.pl/;https://ppm.imp.lodz.pl/

Rozwiązania technologiczne oparte są o polskie rozwiązanie z Politechniki Warszawskiej OMEGA-PSIR.

10 września UJ CM podpisał umowę z firmą Sages na dostawę systemu typu Current Research Information System (CriS) do zarządzania wiedzą i potencjałem naukowym. To ważny etap projektu „Portal zarządzania wiedzą i potencjałem naukowym Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum jako moduł Polskiej Platformy Medycznej” realizowanego przez Bibliotekę Medyczną UJ CM.

Podpisana umowa zakłada zarówno dostawę systemu, jak i jego wdrożenie w Uniwersytecie Jagiellońskim – Collegium Medicum oraz w ramach Polskiej Platformy Medycznej (PPM).

W ramach Platformy Otwartej Nauki udostępniona została nowa wersja, opartego na oprogramowaniu Dataverse, Repozytorium Otwartych Danych. To miejsce w sieci, z którego mogą korzystać badacze z całej Polski zainteresowani deponowaniem i otwartym udostępnianiem danych badawczych, niezależnie od afiliacji instytucjonalnej i dziedziny nauki. W repozytorium można tworzyć kolekcje instytucjonalne.

Nowa wersja prowadzonego RepOD

Bez dostępu do danych, które były podstawą badania, nie jest możliwa wiarygodna weryfikacja jego rezultatów. Co za tym idzie, badania pozbawione odpowiednio opisanych danych przedstawiają mniejszą wartość dla reszty społeczności naukowej, niż badania udostępnione wraz z danymi, które były w nich wykorzystane lub zebrane – powiedział w wywiadzie dla serwisu otwartanauka.pl Wojciech Murdzek, minister nauki i szkolnictwa wyższego

Pytany o stanowisko MNiSW w dyskusjach nt. otwartych danych badawczych, minister odpowiedział: Jestem zdania, że otwieranie danych badawczych jest integralnym elementem przechodzenia nauki na model otwartego dostępu. Bez dostępu do danych, które były podstawą badania, nie jest możliwa wiarygodna weryfikacja jego rezultatów. Co za tym idzie, badania pozbawione odpowiednio opisanych danych przedstawiają mniejszą wartość dla reszty społeczności naukowej, niż badania udostępnione wraz z danymi, które były w nich wykorzystane lub zebrane. Zdaję sobie sprawę, że odpowiednie zarządzanie danymi może być zadaniem uciążliwym, które wydaje się odciągać personel naukowy od właściwej pracy, jednak uważam, że w obecnej rzeczywistości konieczna jest zmiana przekonań w tym zakresie. Dlatego wymóg odpowiedniego ustrukturyzowania danych i, co ważne, opatrzenia ich metadanymi jest moim zdaniem całkowicie uzasadniony.

Cały wywiad na stronie otwartanauka.pl

Fot. https://web.archive.org/web/20200318155303/https://www.gov.pl/web/rozwoj/wojciech-murdzek

W lipcu 2020 roku Koalicja S przyjęła strategię zawierającą zasady zachowania majątkowych praw autorskich przez naukowców stanowiącą jedną z naczelnych zasad Planu S. W dokumencie określono m.in. zmiany w umowach grantowych gwarantujące udostępnianie publikacji w ostatecznej wersji autorskiej (Author Accepted Manuscript, AAM) lub ostatecznej wersji opublikowanej (Version of Record, VoR) na licencji CC-BY.

Fot. freepik/jcomp

Funkcjonująca od 15 lat baza danych, która indeksuje polskie naukowe i branżowe czasopisma elektroniczne zyskała nowoczesny wygląd i nowe funkcjonalności, m.in. możliwość wyszukania czasopism na otwartych licencjach, łatwiejsze wyszukiwanie czasopism po tytule czy dyscyplinie. Nowy projekt jest dziełem Bartłomieja Małachowskiego z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, aktualizacją i rozwojem bazy zajmują się Aneta Drabek i Arkadiusz Pulikowski z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Arianta zawiera obecnie informacje o ok. 4,5 tys. czasopism, w tym ok. 600 czasopism archiwalnych, których wydawanie nie jest kontynuowane, ale spisy treści lub pełne teksty są dostępne w sieci.
Prace nad bazą rozpoczęły się w 2003 roku, a 1 września 2005 roku baza została udostępniona w internecie. Liczyła wówczas 599 rekordów. W każdym z nich zbieranych było 20 różnych danych, m.in. (oprócz tytułu i linków) także ISSN, wydawca, częstotliwość, informacja o dostępności spisów treści, abstraktów i pełnych tekstów. Z czasem baza powiększyła się także o inne elementy, takie jak: punktacja MNiSW, Impact factor, kategoria ERIH, informacja o indeksowaniu w bazach danych, czy ostatnio dodana informacja o rodzaju otwartej licencji stosowanej przez czasopismo. W 2008 roku zmieniona została nazwa bazy na: Arianta – Naukowe i fachowe polskie czasopisma elektroniczne, która w 2012 roku zmodyfikowana została do używanej obecnie. W latach 2005-2020 Arianta posadowiona była na serwerze Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego. W ciągu tych 15 lat licznik wskazał ponad 1276 000 odwiedzin. Baza była wielokrotnie wykorzystywana jako źródło danych w publikacjach naukowych.

Ludzie zdjęcie utworzone przez drobotdean – pl.freepik.com

Dziś rozpoczęła się konferencja Wikimedia Polska #Forum Wolnej Wiedzy – miejsce spotkań dla wszystkich zainteresowanych wolną wiedzą, Wikipedią i spokrewnionymi z nią projektami, otwartą edukacją i cyfrowym dostępem do wiedzy i kultury.
Konferencja potrwa do 5 lipca. Zarejestrować się może każdy, kto edytuje i każdy, kto chciałby edytować i kogo interesuje, jak działa Wikipedia. W programie wiele ciekawych wydarzeń: wykład o prawach autorskich, dyskusja o zdalnej edukacji, prelekcja o roli Wikipedii w czasach COVID-19 oraz interesujące warsztaty.

Czy w katalogu NUKAT jest miejsce dla rękopisów i czy ich opis w formacie MARC 21 jest tak trudny, jak mówią? Jak na co dzień wygląda praca rękopiśmiennika? Czy epidemia przeszkadza bibliotekarzom? I co z Siecią Semantyczną mają wspólnego rekordy KHW? Odpowiedzi na te wszystkie pytania można znaleźć w najnowszym numerze kwartalnika elektronicznego wydawanego przez Centrum NUKAT.

NUKAT to katalog centralny. Opisywane w nim dokumenty znajdują się w zbiorach wielu bibliotek w całej Polsce, a także w Rzymie, Paryżu i Wiedniu. Bibliotekarze katalogują wspólnie, gotowe opisy publikacji (rekordy bibliograficzne) kopiują do swoich lokalnych katalogów, a użytkownicy katalogu NUKAT mają informację o zasobach bibliotek naukowych i akademickich w jednym miejscu.
Katalog powstał w 2002 r. z inicjatywy grupy bibliotek akademickich i Biblioteki Narodowej. Sfinansowanie tego przedsięwzięcia było możliwe dzięki grantowi Fundacji A.W. Mellona.
Dziś współtworzy go ponad 130 bibliotek, a dane gromadzone w katalogu rosną szybko – w 2008 r. – 1 mln opisów, 2011 r. – ponad 2 mln, a w styczniu 2015 r. już 3 mln rekordów bibliograficznych!

Obok opisów bibliograficznych NUKAT udostępnia również kartoteki wzorcowe. Centralna Kartoteka Haseł Wzorcowych, tworzona przez biblioteki współpracujące, gwarantuje poprawność i jednolitość haseł stosowanych w opisach dokumentów. Dzięki kartotece wszystkie dzieła autora zebrane są pod jednym hasłem, nawet, gdy autor używał wielu nazw. Możliwe jest to dzięki systemowi wygodnych odsyłaczy. Do opisu przedmiotowego w katalogu NUKAT są stosowane aż trzy języki haseł przedmiotowych – jhp KABA, JHP BN oraz polska wersja języka MeSH (Medical Subject Headings).

Katalog zawiera informacje o niemal kompletnej polskiej produkcji wydawniczej od momentu jego powstania, czyli od 2002. Sukcesywnie wpływają też opisy dokumentów wydanych przed rokiem 2002. W latach 2009-2013 dzięki realizacji projektu unijnego „NUKAT – Autostrada Informacji Cyfrowej”, którego jednym z zadań było scalenie katalogów lokalnych z katalogiem centralnym, NUKAT wzbogacił się o prawie 300 tys. nowych rekordów dla publikacji wydanych przed 2002 r.

Opisy w katalogu obejmują różne typy dokumentów – książek, czasopism, nagrań dźwiękowych, druków muzycznych, filmów, kartografii, ikonografii, dokumentów życia społecznego oraz starych druków.

Prace nad katalogiem koordynuje Centrum NUKAT Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.

15 czerwca NCN przyjął Politykę Otwartego Dostępu do publikacji będących efektem realizacji projektów finansowanych lub współfinansowanych ze środków Centrum (pisaliśmy o tym w informacji z 19 czerwca). Kolejnym etapem prac nad wdrażaniem Planu S jest opracowanie przez członków cOAlitionS Strategii Zachowania Praw Autorskich, tzw. Right Retention Strategy, której celem jest ochrona własności intelektualnej naukowców do publikacji, umożliwiająca  tym samym zachowanie prawa do decydowania przez autora o publikowaniu wyników swoich badań bez embarga czasowego narzuconego przez wydawcę.

Jedną z trzech ścieżek publikacyjnych zgodnych z założeniami Planu S, a także Polityką,  jest publikowanie wyników badań w repozytoriach o otwartym dostępie, gdzie autor powinien umieścić przynajmniej zaakceptowany przez wydawcę do druku manuskrypt (tzw. Author Accepted Manuscript) na licencji Creative Commons Attribution (CC BY) w tym samym czasie, w którym ukazała się publikacja w czasopiśmie zamkniętym. Strategia Zachowania Praw Autorskich ma właśnie na celu ochronę prawa autora do decydowania o opublikowaniu manuskryptu w repozytorium o otwartym dostępie na licencji CC BY.

List do wydawców oraz szczegóły strategii zostały opublikowane na stronie: coalition-S

Źródło: ncn.gov.pl